De Weduwe Borski Amsterdam: haar exacte woonadres was Keizersgracht 566. De Weduwe Borski Amsterdam: haar exacte woonadres was Keizersgracht 566. Zie ook de Geboorte van Kapitalisme in Amsterdam.
Johanna Pieters Borski - van de Velde (1764-1846) ook wel bekend als de "Weduwe Borski" erfde haar fortuin, groot circa 8 miljoen gulden, van haar man, die handelaar was in rijst en granen. Een generatie eerder waren zij beide gewone middenstanders, maar door slim beleggen en gebruik van durfkapitaal werden zij als echtpaar zeer rijk.
Zij heeft tijdens haar carriere een aantal keren met een buitengewoon groot bedrag aan muntgeld enkele grote instituties vlot getrokken en voor Nederland gered:
- In 1816 kocht zij op verzoek van Koning Willem I een pakket van aandelen in de Nederlandsche Bank ter waarde van 1.892.000 gulden.
- In 1820 verschafte zij (samen met Bank Hope) een lening aan de Russische Staat ter waarde van 120 miljoen gulden.
- In 1840 redde zij de Nederlandsche Handel Maatschappij van de ondergang door een nieuwe injectie van kapitaal. In dat jaar was de schuld van de Staat aan de NHM opgelopen tot een ongehoorde 200% van het Bruto Nationaal Produkt. Dat was natuurlijk onhoudbaar.
Wat betreft 1816: De wereld van gevestigde Amsterdamse bankiersfamilies had geen enkel vertrouwen in de stichting van een centrale bank. Dat zou alleen maar last en concurrentie vormen. Die groep vormde dan ook een blok tegen deze bank. Het volstorten van het kapitaal van de Nederlandsche Bank vereiste 5 Miljoen, maar de inleg stokte rond de 3 M. Het ontstane gat van bijna 2 M werd in 1816 door Borski ingelegd met behulp van grote zakken vol gouden en zilveren munten uit haar eigen kluis.
Intussen was door het uitgavenpatroon van Koning Willem I de staat vrijwel bankroet. De koning had veel nationale projecten gestart, o.a. een stelsel van kanalen door het hele land. De koning had ter financiering opdracht gegeven aan de Nederlandse Handel maatschappij (die op Indie handel dreef) maandelijks 1 Miljoen gulden uit te lenen aan de Staat. De Staat kon echter de rente en aflossing niet meer betalen in 1840. Uiterst penibele situatie, als een staat bijna bankroet is.
Wat betreft 1820, Rusland lening: Dit was wellicht de grootste internationale geld-injectie ooit.
Weduwe Borski ging in de zomermaanden genieten van haar landgoed Elswout bij Overveen in de Kennemer duine, omdat de grachten van Amsterdam onaangenaam waren, vol met zwaveldamp en verrotting en stank. In Overveen had zij een lustoord met een park vol exotische vogels. Een voorwaarde voor aanleg van de spoorweg over haar terrein was bouw van station Overveen, een halte op dat punt, met het trappetjeonhoog naar het landgoed van Borski. Een zeer groot gedeelte van de Kennemer duinen tot aan Wassenaar waren haar prive-bezit. Het huidige gebouw Elswout is overigens geheel herbouwd door haar kleinzoon.
De rest van het jaar woonde zij in Amsterdam aan de Keizersgracht. Met een koetsje reed zij naar de Beurs van Hendrik de Keijzer (gebouwd boven op de Amstel, achter het poortje te zien vanaf de Dam) waar zij aan haar boekhouder Stoop steeds hoop- en verkoopinstructies gaf. Hij mocht op de beursvloer handelen omdat hij een man was! De handelaren wisten echter dat achter Stoop de grote Weduwe Borski stond, met haar omvangrijke kapitaal. Ze was een durfkapitalist en stapte tijdig in op projecten zoals spoorwegen.
In verband met de voorbereiding van een historische wandeling langs de belangrijke Vrouwen van Amsterdam en langs de Rijken van Amsterdam was het voor mij zaak uit te zoeken waar deze Grande Dame heeft gewoond in Amsterdam.
Uit historische literatuur las ik, dat haar man in 1809 het pand Keizersgracht 660 aankocht voor f 50.000,- Dat was echter slechts een van de serie huizen in het bezit van haar familie. Waar heeft zij daadwerkelijk gewoond tegen het einde van haar leven?
Auteur Van Lennep schrijft in zijn gebundelde artikelen, dat zij aan het eind van haar leven op een bovenetage aan de Keizersgracht woonde - en zo slecht ter been was dat zij de trap niet meer op en af kon lopen. Zodat eventuele bezoekers naar haar toe moesten komen, en zelf alle trappen op liepen. Een bejaarde zakenman die slecht ter been was redde dat echter ook niet, en die werd door het huispersoneel buitenom in een turfmand omhoog werd gehesen naar haar woonetage!
In haar testament bepaalde zij dat bij haar overlijden alle portretten van haar in haar graf mee moesten worden begraven, om te voorkomen dat haar beedltenis op straat of op de brug ooit te koop zou worden aangeboden aan voorbijgangers. Toen dit portret werd geschilderd op haar 80ste, bestelde het familielid in het geheim echter een extra exemplaar. Dit is het nu nog bestaande portret. Bron: Kopstukken exh cat. AHM.
Mijn zoektocht naar het juiste woonadres strandde keer op keer. Van Lennep gaf namelijk geen woonadres. Auteur Spies schrijft in zijn fraaie Grachtenboek dat zij op de Keizersgracht woonde "bij de Spiegelgracht". Het Herengrachtboek ook nog even nagezien. De registers van de series Amstelodamum en Ons Amsterdam gaven op papier en digitaal ook geen uitsluitsel en Internet sites toonden evenmin resultaat.
Tenslotte vond ik, na hulp van de staf van het Stadsarchief, een microfilm met daarop het Adresboek uit 1821, een soort Gouden Gids avant la lettre, met daarin vermeld: Weduwe Borski, Keizersgracht 660 bij de Spiegelstraat. Bingo? Nee. Sindsdien is er een hernummering gedaan. De laatste informatie is dat ze woonde op nummer 566, en sinds 1888 staat daar de Keizersgrachtkerk, van architect Salm.
Met al haar kapitaal en macht wenste ze toch niet te horen bij de upper ten van Amsterdam, zij verhuisde dan ook niet naar de Herengracht en bleef met haar kinderen, met wie ze trouwens in het Frans correspondeerde, gewone burgermensen. De kinderen en kleinkinderen huwden later wel met de gezeten, rijke Amsterdamse families, waar onder Van Loon.
Het verhaal gaat dat bij haar begrafenis in de Nieuwe Kerk, Amsterdam, zij strikte opdracht gaf om AL haar familieportretten en documenten mee te begraven in haar graf. Met een beetje geluk zijn ze daar nog, inclusief een dagboek en handelspapieren. het was voor haar niet acceptabel dat een uitdrager die portretten aan Jan en Alleman zou verkopen.
In 1959 zijn alle grafzerken geruimd in de Nieuwe Kerk. Men heeft toen verzuimd (dom! dom!) een register aan te leggen van de oorspronkelijke plaats in de kerk. Er zijn nu geen bronnen meer voor het lokaliseren.
Het huidige portret in de Van Loon collectie is een illegale kopie, door haar neef besteld bij de schilder. Die kopie ontsnapte aan haar vernietigingswens.
Literatuur:
Geertje Wiersma, Johanna Borski. Financier van Nederland 1764-1846 (Amsterdam 1998). Zie ook Grachtenhuizen.
F.J.E. van Lennep, Een weduwe aan de Amsterdamse beurs. Borski-saga 1765-1960 (Groningen 1973).
Als contrast: De Rijckloff van Goens carriere: NL versie.
Wandeling / Excursie
Amsterdam kent een rijke en bewogen geschiedenis met vrouwen die veel meer “mans” waren dan vrouwen in omringende landen. Vrouwen namen in de Republiek een goed deel van de dagelijkse handel over terwijl veel mannen elders werkten, handel dreven, schepen bemanden en vochten. Ze waren nonnen, dienstmaagden, viswijven, of vrouwen die een huisgezin runden. Vrouwen, die in uitdragerijen meubels en vodden verkochten, die oplichters waren en moorden pleegden, die het huis en de stoep poetsten en boenden en vrouwen die hun lichaam voor geld aanboden aan mannen, en tenslotte vrouwen die als feminist de barricaden op gingen.
Dit is een excursie op hoog niveau door een flink deel van Amsterdam met op de uitgelezen plekken tal van vertellingen over gebeurtenissen en stukken tekst uit dagboeken en brieven uit die tijd.
U maakt eerst een wandeling van ongeveer anderhalf uur en tenslotte, voor het laatste deel van de excursie, reist u nog anderhalf uur op een historisch binnenvaartschip met goed uitzicht, echt een varend monument. Op het schip gratis koffie en cake. À la carte zijn ook hapjes en drankjes voorradig.
Details: Vrouwen van Amsterdam.
wandeling VOC thema
wandeling Vrouwen van Amsterdam thema
wandeling Rijken + Kunstenaars thema
Een tour of lezing met als thema Amsterdam - Bankiers - Casanova
Spotting the Rich & Famous inhabitants in the Golden Age.
=
Powerpoint presentation of Amsterdam.
Powerpoint presentation of Athens.
Powerpoint presentation of Barcelona.
Powerpoint presentation of Berlin.
Powerpoint presentation of Copenhagen.
Powerpoint presentation of Florence.
Powerpoint presentation of Helsinki.
Powerpoint presentation of Istanbul.
Powerpoint presentation of Naples.
Powerpoint presentation of Rome.
Powerpoint presentation of Split.
Powerpoint presentation of Stockholm.
Powerpoint presentation of St. Petersburg, Russia.
Powerpoint presentation of Venice
Menu presentation of walks and museum visits in Towns in Holland.
Ik ben als kunsthistoricus gevestigd in Amsterdam. Ik kan je ontmoeten in deze stad, om er een tour-op-maat te geven in het historische centrum en ook voor bezoek aan plaatselijke musea.
We gaan samen op zoek naar het bijzondere karakter en de schoonheid van de stad - en ter plekke zijn er verhalen die daar voor het oprapen liggen.
Het is een combinatie van lering en vermaak. Zo wandelen we of fietsen we door de geschiedenis van stad en land, kunst, architectuur en cultuur. We zullen spreken over het verleden maar ook over de huidige issues op sociaal gebied. Zie reacties van klanten: testimonials.
Drs. Kees Kaldenbach is your private "scholar-lecturer on culture tours" *.
*Martha Gellhorn, Travels with Myself and another, p. 182.
Lees een biografie.
Drs. Kees Kaldenbach is meermalen opgetreden in documentaires voor tv en radio, o.a. bij BBC2 TV, NTV Japan, Deense TV en Radio Nederland Wereldomroep. In 2004 and 2005 adviseerde hij BBC teams. Kaldenbach heeft veel geschreven over Vermeer, over Vincent van Gogh en andere kunsthistorische onderwerpen. Drs. Kees Kaldenbach is voorzitter van de Circle of Academic Tour Guides of the Netherlands and Flanders (CATON)
Contact
informatie:
Drs. Kees Kaldenbach , kalden@xs4all.nl
Haarlemmermeerstraat 83 hs
1058 JS Amsterdam
The Netherlands
telefoon: 020 - 669 8119
mobiel: 06 - 2868 9775
Lees testimonials.Open zeven dagen per week.
Lid van VVV Iris bon (dus acceptant van de Iris kadobon); lid van de de Kamer van Koophandel, Amsterdam; Lid van de Gouden Eeuw Cirkel in Amsterdam.
Deze pagina vormt onderdeel van vele duizenden pagina's kunst en cultuur op www.xs4all.nl/~kalden
Updated 27 oktober 2011. Updated 12 juli 2016.