Boekbespreking door Drs Kees Kaldenbach

Geschiedenis van Alkmaar

Uitgegeven in 2007 door Waanders, Zwolle, in samenwerking met lokale stichtingen, de historische vereniging Alkmaar, en het Regionaal Archief.

Teksten van dit kloeke boek Geschiedenis van Alkmaar werden geschreven door tien auteurs: Jurjen Vis en negen anderen, over het algemeen afgestudeerde historici, en vervolgens bewerkt door vier redacteuren, gesteund door een team voor de beeldredactie van drie personen. En natuurlijk was daar nog de ondersteuning van de uitgeverij. Dat is als totaal-projectgroep voor een boek van deze omvang geen klein bier.

Dit is voorlopig de definitieve samenvattende studie over Alkmaar. Gegeven het feit dat de laatst gepubliceerde brede studies verschenen zijn in 1645 en 1745, en dat in de negentiende eeuw enige losse artikelen verschenen, werd het inderdaad hoog tijd voor een breed, alomvattend, leesbaar handboek.

De bandbreedte is van een onbekrompen maat. De geschiedschrijving start in de voorchristelijke periode, en loopt via de toekenning van het stadsrecht in 1245, en het scharnierpunt “Alkmaars Victorie” op 8 oktober 1573, tot het scharnierpunt 22 maart 1795, toen de Franse troepen de idealen van “Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap” introduceerden. Ook de tweede wereldoorlog is niet vergeten. Aanleiding voor het schrijven en uitgeven van het boek is het markeren van het 750 jaar bestaan van de Stad Alkmaar.

Binnen de grote bandbreedte aan gekozen onderwerpen zijn vele thema’s zorgvuldig afgepaald en behandeld of althans kort aangeraakt, en de meeste van de inhoudelijke thema’s zijn gegeven de limiet van de omvang van de 576 pagina’s en de missie van het boek behoorlijk goed uitgewerkt.

De tien schrijfstijlen van tien verschillende auteurs, dat is in principe vragen om problemen. Zij schreven en werkten in opdracht van de Stichting gedenkboek Alkmaarse Geschiedenis, deden onderzoek en presenteerden hun eigen bevindingen. Die vele teksten uit vele pennen zijn hier echter op een bijzonder goede, vloeiende en aansprekende manier bewerkt door het redactiecomité van vier personen. De eenheid en leesbaarheid van het eindresultaat verdient stilistisch en inhoudelijk bevestiging en erkenning.

Voor ik enige korrels zout ga leggen op wat minimale uitglijders en foutjes in de tekst moet gezegd worden dat een onderdeel van de productie ver onder de maat is. Dat is de beeldredactie.

Beeldredactie en integratie van beeld en tekst is een grote kunst van Verheven Communicatie, zoals onder andere goed te zien is in de fraaie kunstreisgidsen van de uitgever Dorling Kindersley, afgekort DK voor vrienden. Die redacteuren weten dat een goed plaatje duizend woorden vervangt. Maar dan moet het wel een GOED plaatje zijn.

In uitgaven zoals “Ach lieve tijd” o.a. West-Friesland liet de uitgever Waanders blijken verstand te hebben van populariserende beeldtaalredactie, beeldtaalgrammatica en de didactische, versterkende functie van tekst versus afbeelding en afbeelding versus tekst.

Door het hele Alkmaarboek is de beeldtaal en de beeldredactie echter verslonsd en op zijn tijd geheel ineffectief of contraproductief.

 

 

 

 

 

PROBLEMEN: Dan heb ik het niet over de obligate lay-out, opmaak en verhouding tussen tekstkolommen en beeldrechthoekjes, die in twee achternamiddag geeuwend in elkaar lijken te zijn gezet. Liefdeloos. Zonder passie. Zonder inzicht.
Om me (niet zo boos worden, Kees) even te beperken tot het eerste derde deel van het boek:

Waar is de plattegrond met daarop aangegeven de belangrijkste straten en stratenlijst van Alkmaar, althans van het cruciale gebied om en nabij de Grote Kerk? De kadastrale minuut uit de negentiende eeuw... die zou ideaal zijn geweest als uitklap-pagina. Niet iedereen heeft immers een moderne  Falk plattegrond bij de hand...
Waar is de prachtige VVV-plattegrond uit de jaren 60 met Alkmaar in vogelvlucht en in kleur?

Op pagina 15 beginnen de problemen en komt de kar knarsend tot stilstand: daar zijn de kaarten van Noord Holland (in de 8e en de 14de eeuw) bijna onleesbaar en onbegrijpelijk weergegeven, omdat de legenda niet vloeiend en didactisch verantwoord aansluit op de kaart. Althans een zo’n lastige taak legt op de schouders van de goedwillende lezer en kijker dat die snel zal afhaken voordat de inhoud doordringt. Een plaatje moet door de bank binnen 2 seconden goed te duiden zijn en als dat niet zo is, dan is er werk aan de winkel voor de lay-out afdeling.
Ook op p. 65 schenkt het plaatje van de vestingwerken bij de Gasthuisstraat ons meer vraagtekens dan informatie.

Op pagina 72 en 73 worden wij gefêteerd op kleine  z/w details van de kaart uit c. 1560 van Jacob van Deventer, de grote, boze, slechte kaartenmaker en perfide spion voor de Spaanse koning, maar de hele kaart in groot formaat en kleur is ook na lang zoeken nergens te vinden, ook niet in het register. Op 130 staat het “kleine kaartje” van de Van Deventer, maar waar is de grote, fraaie, mooie uit de collectie van de Spaanse koning? Gemiste kans voor open doel!

Op 75 vinden wij voor het eerst een paneel van de Zeven werken van Barmhartigheid uit 1504 van de beroemde Meester van Alkmaar. Maar een royale dubbelpagina waar ze alle 7 op staan is er niet (ja, een postzegelreeks op 174 die niet werkt). Op 155 vinden wij opeens 3 panelen. Waarom 3? Waar blijft de royale uitklapplaat waar dit stuk om vraagt? En de enthousiaste uitleg over het werk, de betekenis, de restauratie?

Op 132 zijn de illustraties opnieuw obligaat, liefdeloos ge lay-out en slaapverwekkend.

Op 138 staat het aller-allermooiste schilderij uit het hele Museum van Alkmaar, dat van Cornelis Cornelisz. Buijs, zonder dat iemand, kunsthistoricus of niet, een poging doet een lans te breken voor dit unieke kunstwerk. Er zijn geen vergrotingen van details. Geen explicatie, terwijl het werk roept echter om tekst en uitleg.

En ook verderop kruipen een paar slakken die wat zout verdienen:

Op p. 315 nodigt de tekst ons uit te kijken naar de “kaart van Drebbel”. Pardon? Drebbel, leuke man! Waar vinden we die kaart? (Het naamregister geeft bij Drebbel een lange lijst, waarop niet is aangegeven welke bladzijde naar een tekst en welke naar een illustratie verwijst).

Op p. 316 staat een ondermaatse foto gemonteerd van pakhuis de Vigilantie, die fotokunstig gezien op een fout tijdstip van de dag, in de schaduw is vastgelegd. Ach... neem dan toch een goede zwart-witfoto uit het rijke archiefbestand.

Op p. 238 word de lezer geacht uit het hoofd te weten waar de Geestmolen uit 1560 staat. Gelukkig bestaat het Internet nog om ons verder te helpen.

De alinea’s hier boven mogen wat zuur klinken (en dat zijn ze ook). Maar de tekstgedeelten van het boek zijn over het algemeen rijk en dragen het boek. Gelukkig maar. We leren dat het eerste industriele windmolenpark aan het Zeglis stond, met de eerste houtzaagmolen in de wereldgeschiedenis. En dat Alkmaar stadskastelen had, aan de Houttil, zoals dat soort nu nog te zien zijn in Utrecht. En meer van dat moois. Om van te smullen!

Gebonden, 576 pagina's
Met illustraties
Verschenen: oktober 2007
Gewicht: 2499 gram
Formaat: 288 x 218 x 43 mm
Uitgeverij Waanders
Prijs Euro 34.95

 

Boek een informatieve kunst en architectuurwandeling met een flinke dosis geschiedenis. Drs. Kees Kaldenbach werd in 1953 geboren in Alkmaar en woonde daar de eerste 23 jaar van zijn leven. En is sindsdien vaak teruggekeerd.

 

====================

Adriaen Coorte, by Quentin Buvelot, book & exhibition catalogue.
De Grote Rembrandt, door Gary Schwartz, boek.
Geschiedenis van Alkmaar, boek.
Carel Fabritius, Tentoonstellingscatalogus.
Frans van Mieris, Tentoonstellingscatalogus.
From Rembrandt to Vermeer, Grove Art catalogue, book.
Vermeer Studies, Congresbundel.
C. Willemijn Fock: Het Nederlandse interieur in beeld, boek.
Het Huwelijksgeschenk (1934), boek over de egoïstische vrouw, die haar luiheid botviert.
Zandvliet, 250 De Rijksten van de Gouden Eeuw , boek + nieuwe stippenplattegrond!
Ik doe wat ik doe, teksten van Lennaert Nijgh , boek + cd
Het Rotterdam Boek, boek.
Bouwen in Nederland 600 - 2000, boek.
Hollandse Stadsgezichten/ Dutch Cityscape, exhib. cat.
Zee van Land / over Hollandse Polders (NL) boek
Sea of Land / about Dutch Polders (English) book

A full article on the large portrait of the marvellous preacher Uytenboogaard.
Artikel over Uytenboogaerd, Nederlandse versie.
Geert Grote en het religieuze Andachtsbild

TEFAF 2008 art fair

====================

 


About Art Historian Drs. Kees Kaldenbach: Read a biography.

 


How to find Drs Kaldenbach:

Map of Haarlemmermeerstraat, Amsterdam. Please note this tricky situation: there is another street in town that sounds almost the same: Haarlemmerstraat. You need however to find my street, Haarlemmermeerstraat. Take tram 2 to Hoofddorpplein square or tram 1 to Suriname plein square.

 Menu of Kaldenbach tours

 

Contact information:

Drs. Kees Kaldenbach , kalden@xs4all.nl

Haarlemmermeerstraat 83 hs

1058 JS Amsterdam

The Netherlands

telephone 020 - 669 8119

(from abroad NL +20 - 669 8119)

cell phone 06 - 2868 9775

(from abroad NL +6 - 2868 9775)

 

How to get there (after your booking confirmation!):

- by car: ring road exit S 106 towards the centre, then 1st to the right (paid parking)

- by trams 1 and 17; exit at Surinameplein

- by tram 2; exit Hoofddorpplein.

From the museum square it takes about a 10-minute tram ride.

Read client testimonials. Read a biography.

 


Menu of tours

 

Photo by Dick Martin.

 

 

 


 

Reaction, questions? Read client testimonials.

Drs. Kees Kaldenbach, art historian, kalden@xs4all.nl Haarlemmermeerstraat 83hs, 1058 JS Amsterdam (near Surinameplein, ring road exit s106, streetcar tram 1 and 17).

Telephone 020 669 8119; cell phone 06 - 2868 9775.

Open seven days a week.

Amsterdam Chamber of Commerce (Kamer van Koophandel) number of Johannesvermeer.info / Lichaam & Ziel [ Body & Soul] is 3419 6612.

E mail esponses and bookings to art historian Drs. Kees Kaldenbach.

This page forms part of the 2000+ item Vermeer web site at www.xs4all.nl/~kalden

Launched 13 February 2008. Updated July 9, 2016.