Een vogelvlucht boven het Delft van 1660

Nu ook als GIF film. Rechts alvast een kleine voorproef.

Een TUD artikel in http://kalden.home.xs4all.nl/auth/delftintegraal-vermeer-delft.htm

Zuideinde van Delft, afbeelding loodrecht van boven.

In 1998 is met behulp van geavanceerde computerprogramma's een 3D (= drie-dimensionale, ruimtelijke) weergave gemaakt van de stad Delft, zoals die er in 1660 uit zag.

Om dat te bereiken zijn vier onderscheiden stappen gezet.

Als eerste stap is een historische stadsplattegrond van Delft op een vlakbed-scanner gelegd en als 'foto' in een computer overgebracht. De door ons gekozen historische plattegrond van Delft (die dus op de scanner is geplaatst) is aan het einde van de 17de eeuw gemaakt door Frederik de Witt - die zich op zijn beurt baseerde op kaarten van Joan Blaeu (1649) en Johannes Janssonius (1657).

Daarna (stap twee) is die afbeelding - nu als platte foto op het beeldscherm zichtbaar - nauwkeurig lijn voor lijn, huis voor huis, met de muis en cursor overgetrokken en als een stelsel van punten en lijnen overgebracht in een Geografisch Informatie Systeem (GIS). Elke digitale punt geeft een begrenzing van een plek aan. Tussen een aantal onderling samenhangende punten worden vervolgens verbindingslijnen getrokken, zodat een aantal bij elkaar behorende punten en lijnen samen een polygoon (veelhoek) vormt. Elk polygoon symboliseert een object (huis, straat, gracht, brug, grasveld, bomen etc.).

Gezicht bij de Oostpoort; de Oostpoort zelf is niet als 3D model gebouwd en daarom niet afgebeeld.

Het grondplan van een eenvoudig, rechthoekig huis is bijvoorbeeld met vier punten en vier lijnen als een gewone rechthoek gedefinieerd, waaraan men vervolgens de code 'huis' verbindt (in de taal van de computer-operators heet dat: 'de polygoon krijgt een object-identiteit'). Het GIS is dus eigenlijk een geavanceerd soort geografische 2D kaart, opgebouwd uit punten, lijnen, vectoren, die samen veelhoeken vormen, die elk van een betekenis-code zijn voorzien. Er zijn meerdere electronische 'lagen' mogelijk in de GIS. Als men bijvoorbeeld een brug wil definieren, dan krijgt die zowel code 'straat' als code 'water', want de landweg en de waterweg lopen elk ongehinderd door.

Als dit arbeidsintensieve werk gebeurd is, wordt het tijd voor stap drie. De objecten met de 'huis code' krijgen door middel van een druk op een bepaalde knop allemaal een hoogte. Deze hoogte is per object vastgelegd. Het resultaat is een kaart met huizenblokken, elk met een kenmerkende hoogte. Van een afstand en van opzij bekeken doet dit effect al zeer levensecht aan, hoewel de blokvorm wel goed zichtbaar blijft. GIS-specialisten noemen deze pseudo-weergave "2,5D". De plattegrond van de stad, die eigenlijk nog 2D (plat) is heeft hier al het begin van een modelvorm gekregen.

De vierde stap markeert de geboorte van de werkelijke 3D. Met behulp van een 3D-Computer Aided Design (3D-CAD) programma kunnen 3D representaties van een aantal GIS-objecten worden gemaakt. Deze kunnen dan voor de GIS objecten in de plaats worden gezet. CAD zorgt er voor dat elk object, hoe gecompliceerd van vorm dan ook, geheel ruimtelijk getoond kan worden. Dit is in Delft gedaan met 'Karma', een krachtig softwareprogramma, ontwikkeld door de subfaculteit Geodesie in samenwerking met de Faculteit der Technische Wiskunde en Informatica van de TU Delft. Grootschalige hulp werd tijdens de laatste bouwfase verleend door een aantal medewerkers van het bedrijf Cross Worlds, die modellen bouwden van de stadspoorten. Klik hier voor een grote afbeelding van de Rotterdamse poort in 3D aanbouw!

De vlucht richting zuidelijke poorten is begonnen.

De uiteindelijk met behulp van Karma bereikte 3D-vorm kan tenslotte aan elke zichtbare 'buitenzijde' beplakt worden met kleine stukjes foto's van muren, dakpannen en andere materialen. Waar mogelijk is in dit project gekozen voor historisch beeldmateriaal om de juiste structuur, textuur en kleur zo dicht mogelijk te benaderen.

Daarna kan men door verdere computerbewerkingen niet alleen een boven- maar ook een zijaanzicht kiezen. Voor het eerst in de geschiedenis was men op die wijze in staat op een computer-beeldscherm een vogelvlucht over het 'Delft in 1660' maken.

Kaldenbach, enthousiast, licht bevlogen, maar ook in blissful ignorance over de hoeveelheid werk die aan zo'n project vast zat, had in de zomer 1998 per brief zijn plannen voor een 'Vlucht over Delft' ingediend bij de subfaculteit Geodesie. Met de achterliggende gedachte: aardige plan, en niet geschoten is altijd mis.

Geodesie op zijn beurt had een spectaculair project nodig, want men wilde ter gelegenheid van de viering van '50 jaar Geodesie' iets bijzonders doen om aan de buitenwereld te tonen waartoe de subfaculteit Geodesie met de moderne GIS-technologie in staat is.

Aldus viel het dubbeltje en werd besloten dit zeer arbeidsintensieve digitale werk in oktober en november 1998 uit te voeren door de subfaculteit Geodesie van de Technische Universiteit Delft.

Daarna is - gegeven het beperkt aantal uren dat bij Geodesie kon worden geïnvesteerd - met een klein team in recordtempo een 3D wereld gebouwd. De electronische bouwers konden zich baseren op het beeldarchief over deze plek in Delft dat Kaldenbach vanaf 1970 had aangelegd. Dit archief bevat een zo compleet mogelijke documentaire collectie van stadsgezichten, profielen en kaarten. Een albums met deze collectie reproducties is door Kaldenbach geschonken aan de bibliotheek van het Mauritshuis.

De gebouwen vooraan zijn geheel in 3D gemodelleerd; de huizen midden achteraan lijken op afstand redelijk gemodelleerd, maar zijn slechts voorzien van een foutief standaard-schilddak.

De virtuele camera zakt hier en komt steeds dichter bij het standpunt van Vermeer.

Het gezichtspunt is hier tot op 4 meter hoogte gedaald, en iets te naar achteren gekozen. Vermeer bevond zich links om de hoek.

Stadsplattegronden als abstracties

Hier is een gezichtspunt boven het centrum gekozen, met een blik naar het oosten. Linksonder de Oude Kerk, in het midden de Markt.

Wat betreft de 17de eeuwse stadsplattegronden van Delft dient overigens wel vermeld, dat de kaarten van Blaeu en De Witt - en ook de veel beter gedetailleerde 'Kaart Figuratief' - in feite abstracties zijn, dat wil zeggen: vereenvoudigingen van de werkelijkheid.

Binnen een gegeven stuk straat of gracht is het aantal huizen dat van hoek tot hoek, van zijstraat tot zijstraat is ingetekend, steeds kleiner dan het werkelijke aantal. De hoofdvormen van huizenblokken zijn echter redelijk tot goed weergegeven. Er is in het kader van dit project echter geen poging gedaan de 17de eeuwse kaarten aan te vullen of te corrigeren - met uitzondering van één gebouw. Het gaat om het gebouw met het zeer lange dak links op Vermeer's schilderij: de bierbrouwerij 'De Papegaeij' met het door Vermeer afgebeelde torentje (zie kader, nr 5). In de 20ste eeuw is dit torentje overigens als saluut aan Vermeer herbouwd. Omdat de kaart van De Witt op de plaats van de grote bierbrouwerij een eenvoudig huisje afbeeldt maar Vermeer een groot dak toont, kon het kleine huisje niet worden gehandhaafd. Gekozen is voor de architectuur, afgebeeld op de Kaart Figuratief, een andere, zeer gedetailleerde kaart uit 1678.

Techniekmuseum Delft

Een real-time presentatie van bovenstaande was te zien in het Techniekmuseum Delft. Door middel van een speciale muis kon men een computerprogramma aansturen en interactief bedienen. Door het gebruiken van een stereo-bril zag men ook diepte. Deze presentatie in het Techniekmuseum liep van 12 november 1998 tot 7 januari 1999.

In april 2002 heeft Kaldenbach een lezing gegeven, o.a. over dit project, voor ingenieurs verenigd in HISTECHNICA.

Een quick time wandeling door de Zuidelijke poorten van Delft

Een nieuw project is het produceren van een Quick-time movie die een wandeling laat zien door tekeningen en prenten van de zelfde stadspoorten die Vermeer toont in zijn Gezicht op Delft. Dit project werd ondersteund door de vakgroep Industrial Design, faculteit OCP (OntwerpenConstrueren en Produceren) van de Technische Universiteit Delft.

Het werk werd begeleid door een team van docenten en hoogleraren.

Dit project is in mei 2000 gestart met het scannen van de benodigde afbeeldingen bij de afdeling Beeld en Geluid van het Gemeentearchief Delft. Deze basis-afbeeldingen werden gemanipuleerd en bewerkt met behulp van het software-pakket Canoma. Dat materiaal was de grondstof voor de achtereenvolgende beelden van de quick time film een 3D wandeling door historische tekeningen van de zuidelijke poorten van Vermeer's Delft.

http://www2.io.tudelft.nl/id-studiolab/vermeer/

Dankwoord voor Vlucht over Delft

Dank aan de Technische Universiteit Delft, met name: ir. Edward Verbree, Sectie Geo-informatie, subfaculteit der Geodesie.Dank ook aan de studenten en specialisten van het Geografisch Informatie-Systeem (GIS) Geodesie: Rik Germs; Gert van Maren; Merlijn Simonse; Axel Smits en last but not least Ingrid Alkemade, projectleider. In 2000 werkte bovendien Theo Tijssen mee.

Bij CrossWorlds bv, Den Haag, de stageplaats van Ingrid Alkemade, werkten Martin van den Berg, Patrick Hogenboom en Vincent Robbesom zeer intensief aan de laatste fasen van dit project door CAD modellen te bouwen en deze electronisch aan te kleden met de gewenste oppervlakte-structuur en textuur.

Bijzondere dank ook aan prof. dr. ir. Erik Jansen, sectie Technische Wiskunde en Informatica, en T.C.J. Balt, hoofd van de afdeling Geoinformatie / Beheer en Milieu, Gemeente Delft. Beiden hebben mij in 1998 op het juste spoor gebracht.

Afbeeldingen: copyright 1998 Geodesie, TU Delft en drs. Kees Kaldenbach. Indien u een afbeelding wilt overnemen of publiceren, dient u eerst toestemming te vragen! Tekst en filmbeeld copyright drs. Kees Kaldenbach.

All images here are copyright by Kees Kaldenbach.

Below: Digital map of Delft, based on a 17th C map, View straight down

Below: Tilted view.

Below: Lower down.

Below: Camera lowered.

Below: A view hovering at about 60 Meter high. The Old Church tower in the left is 75 M high.

Below: Same height, a viewpoint closer by.

Below: The Rottedam gate, the separate barbican, and its drawbridge was built from geometric shapes and then covered with surface patterns.

Below: To the side of the canal te Delfshaven, about 15 M high.

Below: To the side of the East Gate (oostpoort) about 70 M high.

Below: A view from just above the Western gate, Waterlandse Poort.

updated 27 January, 2016.

Kaldenbach Kees (Autor)
Ein Flug über die "Ansicht von Delft"
Jan Vermeers Meisterwerk von 1660 als virtuelle Welt
Herausgeber: Weltkunst Verlag München : München
Datum: 1999
ISBN-ISSN: 0043-261-X

Gelanceerd 1999. Last update Dec 28, 2014.