Boeken

'vyff boucken [boeken] in folio; nog 25 [boeken] van alderhande slach' Boven op de agtercamer. Kamer M.

Men kan veronderstellen dat Vermeer boeken bezat voor drie redenen: om nuttige kennis te vergaren, om bij te blijven over sociaal belangrijke onderwerpen en tenslotte ter ontspanning. Gegeven de thema's in zijn schilderijen bezat Vermeer wellicht over religie, schilderkunst, perspectief en tenslotte waren er wellicht liedbundels en bladmuziek.

De zeer preciese, bijna documentire wijze, waarop Vermeer bepaalde voorwerpen schildert is aangetoond in een artikel door Welu. Hij slaagt er in titel en editie te determineren van het open boek in het schilderij De Astronoom (Louvre, Paris). Het is een boek door Adriaen Metius, ________________ [ in het Engels: 'On the Investigation or Observation of the Stars'], Deel III, tweede druk, uit 1621 met daarop een gravure van de astrolabe die door Metius zelf was uitgevonden.

Maar wat kunnen we zeggen over de leeshonger van Catharina en de kinderen? Er zijn nogal wat lezende vrouwen te zien op Vermeer's schilderijen!

In de Republiek van de 17de eeuw was de leesvaardigheid wijd verbreid onder sociale groepen dank zij de scholen. Het was wellicht gebruikelijk om een boek hardop te lezen, zelfs wanneer men in zijn eentje was. De kunst van het stillezen schijnt pas in een latere tijd gebruikelijk te zijn geworden.

In de ogen van reizigers uit het buitenland vielen de bewoners van de Republiek op door twee karakteristieke eigenschappen: hun zingen en hun poezie. In die zin leken ze op de huidige Ieren ! Het enthousiasme voor gezang is in de loop der eeuwen verminderd, maar poezie en rijen zijn nog in de mode; dit deel van het nationale karakter is bewaard gebleven.

De boekenkast rechtsboven, uit het poppenhuis van Oortman, toont een grotere collectie boeken.

Lees Philip Angel, een Leidse schrijver over kunsttheorie en kunstpraktijk, 1642.

Noot: Foto Copyright stichting Rijksmuseum, Amsterdam. Het Rijksmusem heeft medewerking verleend bij het tot stand komen van dit project Digitaal Woonhuis Johannes Vermeer. De auteur maakte er een keuze uit het omvangrijke foto-archief. Het daar gekozen fotomateriaal is vervolgens door het Rijksmuseum beschikbaar gesteld.

Dit voorwerp is als onderdeel van de Vermeer-inventaris op 29 februari 1676 in Delft opgeschreven door de klerk van notaris J. van Veen, in het huis aan de Oude Langendijk, hoek Molenpoort van de kort daarvoor overleden schilder Johannes Vermeer. Op dat moment woonde zijn vrouw Catherina daar nog met 11 kinderen en haar moeder, Maria Thins.

De transcriptie van dit voorwerp is gebaseerd op de publicatie van het volledige document door A.J.J.M. van Peer, "Drie collecties..." in Oud Holland 1957, p. 98-103. Mijn toevoegingen en uitleg staan tussen [__]. Termen zijn opgezocht in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), begonnen in 1882 door De Vries en Te Winkel.

Literatuur: José de Kruif, Liefhebbers en gewoontelezers, Leescultuur in Den Haag in de achttiende eeuw, Walburg Pers, Zutphen, 1999, p. 33, 98.

James A. Welu, 'Vermeer's Astronomer: Observations on an open book,' Art Bulletin, 68, 1986, p 263-267.

Montias 1989, 179.

This page forms part of a large encyclopedic site on Vermeer and Delft. Research by Drs. Kees Kaldenbach (email). A full presentation is on view at johannesvermeer.info.

Launched December, 2002; Last update March 2, 2017.

Back to the Welcome page: click Welcome.