Het Straatje van Vermeer: eindelijk is de plek gevondenHet Straatje van Vermeer: eindelijk is de plek gevonden
Go to English text
Op 20 november 2015 opende in het Rijksmuseum de kleine maar fijne tentoonstelling over Het Straatje van Vermeer. Resultaat van speurwerk door prof. Frans Grijzenhout van de UvA, die uiteindelijk de sleutel heeft gevonden voor het aanwijzen van de juiste plek.
Voorjaar 2016 is die tentoonstelling te zien in Museum Prinsenhof, Delft.
Die sleutel geeft antwoord op een raadsel waar specialisten al 100 jaar vergeefs de tanden op hebben stukgebeten. In die analyses (waaronder die van ondergetekende, foto rechtsboven) zijn al een aantal voorwaarden genoemd: een positie aan een gracht, een pand aan de noordzijde, gezien van een afstand van ca 17 meter, een pand met een bepaalde breedte. Er is nu een mooie, handzame en vooral leesbare publicatie verschenen door Grijzenhout en het Rijksmuseum waarin zijn speurwerk, de documenten en de ontknoping wordt uitgelegd. Chapeau!
Grijzenhout (foto door Kaldenbach hiernaast) ontdekte de potentiele waarde van een zelden gebruikte belasting-lijst in het archief in Delft: de Legger van het Diepen der Wateren. Elke bewoner aan een Delftse gracht moest belasting betalen, gemeten naar de breedte van het pand aan die gracht. Dat belastinggeld diende om die gracht goed te kunnen onderhouden en uit te diepen.
Op het schilderij van Vermeer, Het Straatje, staat een zeer uitzonderlijk ritme van bebouwing, met meerdere steegjes (poortjes) namelijk van links naar rechts huis-steegje-steegje-huis. Het kostte lang speurwerk in die Legger om de plek met dat precieze ritme te vinden. Zeventiende-eeuws handschrift is bovendien zeer lastig te lezen.
Het het door Vermeer afgebeelde huis lijkt te stammen uit even na 1500, gezien de vele scheuren en de slechte staat van het metselwerk. Het huis moet dus de grote stadsbrand van 3 mei 1536 hebben overleefd.
Grijzenhout vond tenslotte het gezochte ritme in Vlamingstraat (dat is een smalle gracht) op nrs 40 en 42. Teruggaand naar het Museum Prinsenhof checkte hij die plek op het schilderij met de plattegrond van de schade van de grote stadsbrand uit 1536 en vond een vrijstaaand pand dat de brand overleefde: nr 42.
Nader speurwerk bracht aan het licht dat daar op nr 42 een tante van Vermeer woonde: Ariantgen Claes van der Minne. Zij was een stevige vrouw die na de dood van haar man, een slager, opgezadeld was met hoge schulden en drie nog ongetrouwde dochters. Ze besloot zich niet failliet te laten verklaren maar met hard werk de schulden af te lossen. Dat deed ze met het schoonmaken van pens (trijp) in haar steegje (toen de Penssteeg genoemd) en het verkopen van die schone pens op een tafeltje naast de grote Vleeshal in Delft.
Grijzenhout (foto door Kaldenbach) voor het schilderij met de plattegrond van de schade van de grote stadsbrand uit 1536
Detail van het schilderij (Prinsenhof, Delft) met de plattegrond van de schade van de grote Delftse stadsbrand uit 1536. Middenboven de toren van de Nieuwe Kerk aan de Markt. Rechts iets onder het midden, vrijstaand, Vlamingstraat nr 42, schuin tegenover een bruggetje. De lichtbruine en grijze delen op het schilderij geven aan wat is verbrand. De donkere geschilderde huizen zijn bij die brand bewaard gebleven.
De tentoonstelling blijft 3 maanden in het Rijksmuseum, Amsterdam en verhuist dan in zijn geheel naar Het Prinsenhof, inclusief Het Straatje van Vermeer, een schilderij dat normaal gesproken zelden of nooit de heilige hallen van het Rijksmuseum mag verlaten.
====
Tekst copyright Kaldenbach, 2015. Updated 27 October 2016.
Plattegrond copyright Prinsenhof, Delft.
Photo by Dick Martin.
Mr Kaldenbach is available as a lecturer and tour guide.
Research and copyright by Kaldenbach. A full presentation is on view at www.xs4all.nl/~kalden/
Updated 10 July 2016.
Menu
of tours