Encyclopedie en Internet

Door Kees Kaldenbach, 2005.

Een paar decennia geleden stond - als teken van universele toegang tot wereldlijke geleerdheid er bij beter gesitueerde families een indrukwekkende encyclopedie in de boekenkast. Bij wat minder gefortuneerden kon je soms ook wel een encyclopedie aantreffen, als een verkoper een voet tussen de deur had kunnen krijgen. Die encyclopedie was dan bedoeld om de schoolgaande jeugd bij te staan bij wereldoriëntatie en het maken van huiswerkopdrachten. Heel wat van die kloek gebonden, machtige series encyclopedieën belanden tegenwoordig na een jarenlange eenzame verstoffingsperiode bij het huisvuil.

Snelle ontwikkelingen in de wereld van informatica hebben informatievoorziening nu opengelegd voor een breed publiek, en daar horen ook elektronische encyclopedieën bij. Het wereldomspannende informatienetwerk dat wij Internet noemen is stap voor stap ontstaan sinds de uitvinding van de muis en hyperlink (door Doug Engelbart, 1968) en na het onderling verbinden van computers tot het Internet (door Vinton Cerf, in een tien jaar durende periode vanaf het eerste idee in 1973 tot de daadwerkelijke realisering in 1983) en tenslotte door het afspreken van de uniforme computertaal html die door middel van browsers het open zwaaien van vele deuren mogelijk maakte in het World Wide Web (door Timothy Berners-Lee, 1989).

In een heel losse visie kun je het gehele Internet beschouwen als een gigantische encyclopedie, met een stortvloed van pagina's geschreven door deskundigen, door would-be deskundigen en door ondeskundigen. Door een zoekterm te typen bij Google bestaat er toch de redelijke kans dat je bovenaan de lijst op een pagina van een deskundige komt, want Google meet ook het aantal verwijzingen door en naar vakgenoten.

Naast naakte feiten die al of niet feitelijk juist kunnen zijn, bestaan er echter ook concepten, wereldbeschouwingen en meningen en daarmee schuivende visies, panelen en draaiende opinies. Trouwens &endash; wie en wat bepaalt deskundigheid? Het opzoeken van lemma's waar men zelf ruim inzicht in heeft maakt het leven waarlijk spannend en mooi als men dat soort tests wil doen. Het is een waar sardonisch genoegen om bijvoorbeeld in de Meyers Blitz-Lexicon (een Duitse mini-encyclopedie uit 1933) de lemma's op te zoeken over joden, over de vrouwenbeweging, over nazi's en over homoseksualiteit, om maar een losse greep te doen.

Van een aantal gerenommeerde encyclopedieën is in de laatste 10 jaar een elektronische versie verschenen en soms is het zo dat alleen de elektronische versie nog wordt bijgewerkt en dat de papieren versie niet meer wordt gedrukt en dus in de kast staat te verpieteren.

De moeder van alle encyclopedieën, de beroemde Britannica is in Engeland op CDrom verschenen. Het was enige tijd in volledige uitvoering zelfs op het Internet te zien maar geeft tegenwoordig alleen een beperkt zoekresultaat van een paar alinea's, om de appetijt te wekken en om de kooplust aan te wakkeren met "trustworthy results". In de USA werd in de zoektocht naar 'contents' door Bill Gates de relatief onbekende Encarta, opgekocht, waarna er door Microsoft veel mankracht en groot geld in is gepompt. Door de hang naar politiek correcte uitspraken en het voorkomen van wilde juridische claims is dit uiteindelijk niet bepaald de meest 'juicy' encyclopedie geworden. Onze goede oude Nederland Winkler Prins is eveneens bij deze Encarta ondergebracht. Al deze produkten zijn in de betere winkel als zilveren schijfjes verkrijgbaar en geven via de PC prima opzoekmogelijkheden en toegang tot een oceaan van feiten en afbeeldingen die door een deskundige staf is geredigeerd en gecontroleerd.

Een aardige grass-roots beweging op het gebied van encyclopedieën is Wikipedia, een project dat werd gestart in de zomer van het jaar 2003 met als doel op het Internet een door gebruikers geschreven en rechtenvrije encyclopedie te starten &endash; Wikipedia telt momenteel meer dan 1 miljoen artikelen, verdeeld over 100 talen &endash; het Engels als grootste uitschieter met ruim 350.000 artikelen. Het grass-roots karakter en het ontbreken van een team van redacteuren vormt tegelijkertijd de potentiële zwakte, maar ook de creatieve de kracht van deze encyclopedie. Het is altijd een mooie test om een lemma op te zoeken op dat deelgebied waarop je zelf deskundig bent (of deskundig denkt te zijn) en dan te kijken wat men er ter plekke van gebakken heeft. Wikipedia is een gemeenschapsproject met in de Nederlandse versie ruim 45.000 artikelen. Wie zich geroepen voelt, die bouwe en corrigere mee!

http://nl.wikipedia.org

http://www.britannica.com

http://encarta.msn.com

Naschrift 2013: En nu doen de mensen en zelfs sommige scholen hun boeken de deur uit!

==============

More info about the author click author.

This page launched 30 March 2005. Updated 18 July 2016.

Research and copyright by Kaldenbach. A full presentation is on view at www.xs4all.nl/~kalden/