Twee Reve-herdenkingen in mei 2006:

de Preciezen versus de Rekkelijken

Leve Reve. Binnen een tijdsbestek van nauwelijks een week werden in mei 2006 in Amsterdam twee herdenkingsbijeenkomsten gehouden naar aanleiding van het overlijden, kort daarvoor, van de grote volksschrijver Gerard Reve (1923-2006).

1)

In de Rode Hoed

Peter Snoei aan de vleugel, en Margje van der Wal. Zij zingt geestelijke liederen uit ‘Nader tot U’. Foto Kees Kaldenbach, 2006. Nog voor het digitale tijdperk. Excuus voor de kwaliteit.

De eerste Reve-herdenkingsbijeenkomst werd op 7 mei 2006 gehouden in de Rode Hoed en was het geesteskind van de Rode Hoed, het Amsterdamse huisadres voor debatten, lezingen en symposia in Amsterdam. Initiatiefnemers was de Rode Hoed-staf, met name de projectleider Myrle Tjoeng. De kaartjes waren al zeer spoedig, tot schrik van menig Reviaan, reeds binnen een halve dag uitverkocht ­ ook al omdat deze bijeenkomst gratis was, net als de spreekwoordelijke kruik jenever op de gang van het hotel in Indië. Na afloop werd aan de aanwezigen in de Rode Hoed wel gevraagd een geld in een hoge hoed te deponeren.

Karakteristiek door deze avond was de terughoudende, serieuze maar toch af en toe gepast lichtvoetige presentatie door Wouter van Oorschot, zoon van de beroemde literaire uitgever. Het werd een fijne voorleesavond van verhaalfragmenten, van stukken uit brieven en van gedichten, met af en toe een kleine toelichting van de gemaakte keuze of de achtergronden van het werk. Het werk van Reve stond daardoor steeds centraal op een respectvolle, soms dramatisch-gedragen maar toch ook soms op heerlijke, spottende, lichte wijze, de meester waardig. Een smulfeest voor Revianen.

Anneke Groen, directeur De Rode Hoed verrichtte het openingswoord. Uitgever Wim Hazeu gaf herinneringen weer over contacten met Reve. Nop Maas, die momenteel aan een Reve-biografie werkt, gaf uit zijn academische hoek een geleerde maar toch lucide beschouwing over het werk van Reve. Rudolf van den Berg, filmmaker van ‘De Avonden’ was er ook, en vertelde over zijn contacten met Reve, die indertijd zeer verguld was met het filmisch eindresultaat. Dramatische filmmuziek werd op de vleugel nagespeeld door Bob Zimmerman. Geestelijke liederen uit ‘Nader tot U’ werden gezongen door Margje van der Wal die vleugelbegeleiding kreeg.

De rugge(n)graat van de avond bestond uit voorlezingen uit het werk van Reve, door bijvoorbeeld Rob Schouten en Maeve van der Steen. Ieder legde ook kort uit waarom dit of dat fragment werd gekozen. Maeve koos bijvoorbeeld voor de meer treurig stemmende geestelijke liederen. Diederik van Vleuten sprak over Reve’s literaire bronnen uit de wereldliteratuur, van Turgenjev tot Kafvavis; samen met Erik van Muiswinkel zette hij tenslotte een korte cabaretact neer waarin Gerard met Joop sprak, of eigenlijk: waarin die twee stevig tegen elkaar aan zeurden.

Een stil en beklemmend hoogtepunt van de avond was een serie fotoportretten door Klaas Koppe uit het leven van Reve. Op de achtergrond speelde een dramatisch muziekstuk. Het leek warempel even op een uitvaart, zoals een emotionele uitvaart bedoeld is: brok in de keel bij het afscheid van een echt mens.

2)

De la Mar

Rondetafelgesprek van Reve-mandarijnen in het De La Mar Theater. VLNR: Bert Boelaars, Hans Evers, Theodoor Holman, Peter van Bergen.

De tweede Reve-bijeenkomst vond die zelfde week plaats op 12 mei 2006 in het Nieuwe de La Mar Theater, dat voor deze avond even uit de mottenballen werd gehaald. De toegangskaartjes van E 22,50 vlogen in de verkoop niet echt als zoete broodjes weg, waardoor de zaal slechts half gevuld was. Op het podium werd het karakter sterk bepaald door de steeds wel heel erg aanwezige opperspreekstalmeester Theodor Holman.

Acteur Van Ulsen las ook voor. Hij had begin jaren tachtig al eens Reve-een-akter-voorstellingen gehouden met teksten van Reve, onze grootmeester der Nederlandse taal. Als inhoudelijk vuurwerk werd door hem aangekondigd het voorlezen van een nooit geopenbaarde condoleancebrief, gedateerd 1965, aan de moeder van Tommy. (Voor de oplettende lezer: dit is Thom Gerrard, de Tommy van de zachte oortjes, die met nek en oortjes en dons en al na iend overlijden gecremeerd werd). De brief vormt een aangrijpend voorbeeld van de manier waarop Reve iets wezenlijks kon overbrengen aan de moeder van Tommy, over de mogelijke zieleroerselen en beweegredenen van haar zoon, die zich kort daarvoor zichzelf het leven had benomen. Heel invoelend en groots.

Daarop volgde voorlezing van een tweede, veel langere brief over een martelsprookje met een erotische - en ongewild ook dolkomische - inhoud, een brief uit 1968 van Reve aan de Indische Nederlander R. (Ronald). De seksueel getinte beschrijvingen in die brief, van het weifelende voorspel tot het dramatische hoogtepunt behoort volgens mij tot werk op het sublieme niveau van brieven aan de lezers van Tirade in ‘Op weg naar het einde’ (1963) en ‘Nader tot U’ (1966).

Juridisch gesproken was het voorlezen van ongepubliceerd werk gelijk aan het wandelen op - of over de grens van het juridisch toelaatbare, omdat de voorlezing tijdens deze openbare, betaalde manifestatie een eerste openbaarmaking was in de zin der auteurswet. Tegen de uitdrukkelijke zin uiteraard van Reve, die er ooit zelf voor had gekozen de brief niet uit te geven, en van zijn erven.

Ook tijdens deze voorstelling was er af en toe een muzikaal intermezzo, onder andere door Holman zelf die aan de piano een gedicht toonzette, niet onverdienstelijk overigens, om ook eens wat aardigs over hem te zeggen, en een lied door Astrid Nijgh, die die avond ook zong.

Andere panel-leden, voor een geleerd huiskamergesprek gezeten in een uiterst burgerlijke sofa-kring, waren Tom Roodijn, Bert Boelaars, Peter van Bergen en Hans Evers. De een was wat welbespraakte en ontspannener en erudieter en informatiever dan de ander. Door de dominante presentatie van Theodor Holman werd deze Reve-avond echter eerder een Holman show dan een Reve show, en daar was de schoen toch stevig aan het wringen, die avond.

De herdenking werd uiteindelijk toch gered, niet door de geleerde bijdragen van deskundologen, maar door de solide voordrachten door Henk van Ulsen, die in ritme, cadens en timing precies dát deed wat een acteur moet doen: het oorspronkelijke werk eren en optimaal naar voren brengen.

Kees Kaldenbach.

Terug naar enige Gerard Reve citaten : klik Gerard Reve.

Vrij naar het Appel-Bessen drama in De Avonden

This page was launched 6 juni 2006. Updated 14 feb 2010. Update 22 juli 2016.

Response, questions?

Research and copyright by Kees Kaldenbach. A full presentation is on view at www.xs4all.nl/~kalden/