Speech

op 17 januari 2003 gehouden in de Maria van Jessekerk, bij de opening van het Digitale Vermeerhuis

door Mr Jan Somers, Vice-voorzitter van het bestuur van de R.K. Parochie van St. Hippolytus te Delft

 

Dames en Heren,

Nu ik vanmiddag deze presentaties heb gezien vraag ik me af of ik, als beheerder van deze kerk, hier niet zou moeten staan met het schaamrood op mijn kaken en excuses stamelend omdat mijn voorgangers ooit hebben besloten het echte Vermeerhuis te slopen om een kerk te kunnen vergroten.

Gelukkig hebben we nu het digitale huis en ik feliciteer de makers ervan van harte met het resultaat. Moderne technieken geven een levendige impressie van hoe het er uit gezien kan hebben.

Jan Vermeer woonde hier midden in wat in Delft de Papenhoek heette. Hij woonde naast de toenmalige schuilkerk, een voorloper van deze kerk. Zijn buren waren de paters Jezuïeten. Of hij zelf katholiek is geweest, weten we niet. Hij werd gereformeerd gedoopt in de Nieuwe Kerk; hij huwde met Catharina Bolnes in de katholieke kerk in Schipluiden. De werkwijze van de paters Jezuïeten kennende zullen zij zeker een goed contact met hun buren hebben onderhouden. Een van de zonen van Jan en Catharina heette trouwens Ignatius, naar de stichter van de orde der Jezuïeten.

Het was eigenlijk vreemd gesteld met de verhoudingen tussen de verschillende godsdiensten in Delft. In 1572 kwam een omwenteling: het bestuur van de stad werd gereformeerd. Bestuurlijke functies mochten alleen door gereformeerden worden bekleed. De Oude en Nieuwe Kerk werden bestemd voor de gereformeerde eredienst. Een voorvader van mijn vrouw, lid van de veertigraad (de voorganger van de gemeenteraad), moest deze raad en de stad verlaten omdat hij katholiek wenste te blijven. Onderzoek heeft uitgewezen dat de bestuurlijke elite veelal overging naar de gereformeerde kerk, maar dat het overgrote deel van de bevolking zich niets van de veranderingen aantrok. Zij bleven hun oude godsdienst aanhangen of deden er niets meer aan. In Delft kwamen twee centra van katholieken, hier in de Papenhoek en rond het Begijnhof. Schuilkerken werden hier gesticht met steun van rijke katholieke. Ook de schoonfamilie van Jan Vermeer zal haar steentje hieraan hebben bijgedragen. Deze steun was onontbeerlijk, want wettelijk waren schuilkerken verboden en werden alleen getolereerd als er jaarlijks een forse afkoopsom werd betaald. De schuilkerk aan het Begijnhof is thans de Oud-katholieke kerk. De schuilkerk hier in de Papenhoek is uitgegroeid tot de kerk waar u nu in zit.

 

Waterstaats-kerk

Na afloop van de franse bezetting en de oprichting van het koninkrijk der Nederlanden in 1813 konden de katholieken vrijer omgaan met het bouwen van hun kerkgebouwen. Dit leidde er toe dat de schuilkerk hier voorzien werd van een toren en rond 1835 werd vergroot en omgebouwd tot een waterstaatskerk. Om deze vergroting te kunnen realiseren werd het huis van Jan Vermeer gesloopt. Het huis had een ingang aan de Oude Langendijk en liep door tot ongeveer de helft van het grote raam dat u hier in het westtransept ziet.

Na enige tijd bleek de waterstaatskerk te klein voor het aantal katholieken en werd de huidige kerk ontworpen. Op 23 augustus 1882 werd deze ingewijd.

De kerk is gebouwd in Neogotische stijl naar een ontwerp van architect Margry, die een leerling was van de befaamde architect Peter Cuijpers. De kerk is een rijksmonument, mede omdat het oorspronkelijke interieur grotendeels is bewaard gebleven. De tweede beeldenstorm na het Tweede Vaticaans Concilie is deze kerk voorbij gegaan. De belangrijkste verandering is het Liturgisch Centrum geweest, in 1985.

 

Restauraties

Ook al is het huis van Jan Vermeer er niet meer, de zorg voor deze plek in Delft is er nog steeds. Het casco van deze kerk is in de jaren 1991 tot 1995 gerestaureerd. Onlangs heeft de Rijksdienst voor de Monumentenzorg een bedrag van bijna een miljoen euro ter beschikking gesteld voor het restaureren van de binnenkant van de kerk. Over een week of twee zullen hier de eerste steigers worden geplaatst en worden muren, gewelven en schilderingen schoongemaakt en gerepareerd. De gebrandschilderde ramen bovenin komen weer terug. Over twee jaar moet dit project zijn afgerond.

Het digitale Vermeerhuis is een reconstructie die afhankelijk is van de uit de tijd van Vermeer overgebleven archivalia. In deze tijd gaat het anders: we leggen alles vast met camera's, slaan het op in computers en schrijven er boeken over. Ook over deze kerk is een boek in voorbereiding, schrijver is de vandaag al eerder genoemde Ab Warffemius. Dan zullen misschien ook de vragen van de heer Zandkuyl worden beantwoord.

 

ANWB-bord

Binnenkort komt op de plaats waar de ingang van het huis van Jan Vermeer is geweest, hierachter aan de Oude Langendijk, een groot ANWB-bord waarop staat vermeld dat hier het huis van Jan Vermeer stond met een verwijzing naar het digitale Vermeerhuis. Zo worden verleden en heden met elkaar verbonden. En dat hoort ook zo.

U mag ervan overtuigd zijn dat in onze zorg voor dit kerkgebouw ook blijft meegenomen de zorg om over te dragen dat tot 1675 de schilder van het Gezicht op Delft op deze plek woonde en werkte.

 

Jan Somers, Vice-voorzitter van het bestuur van de R.K. Parochie van St. Hippolytus te Delft

 


This page forms part of a large encyclopedic site on Vermeer and Delft. Research by Drs. Kees Kaldenbach (email). A full presentation is on view at johannesvermeer.info.

Launched December, 2002; Last update March 1, 2017.

Back to the Welcome page: click Welcome.